فصل اول – مقام و جایگاه قضا و دستگاه قضائی – اهمیت و وظیفه دستگاه قضائی
* مقام و اهمیت

حافظین مکتب
اگر دادگاههای ما برخلاف موازین اسلامی ، بر خلاف عدالت ، رفتار کنند ، مکتب ما خدشه‏دار می‏شود .
( بیانات امام در جمع گروهی از اقشار مختلف مردم ، صحیفه نور ، ج ۸ ، ص ۴۲ )
۵۸/۴/۱۵

پاسدار وجهه اسلام
می‏دانید که الآن اشخاص مختلف با اغراض شیطانی در صدد این هستند که این چهره اسلامی جمهوری را مُشوَّه کنند . یکی از راههای مشوَّه‏شدن ، همین دادگاههاست که اگر خدای نخواسته در دادگاهها یک امر خلافی‏واقع بشود ، این فقط به دادگاه صدمه نمی‏زند ، به جمهوری فقط صدمه نمی‏زند ، به اسلام ضربه می‏زند ؛ صدمه ، صدمه به اسلام است . اگر صدمه به اشخاص بود ، ولو آن هم صحیح نبود ، اما باز مطلبی بود ؛ اماشما مواجهید با اینکه در کارهایتان یا وجهه اسلام را وجهه نورانی – آنطور که هست – جلوه بدهید ؛ یا خدای نخواسته برخلاف آنطوری که اسلام هست جلوه بدهید . آن وقت دشمنها هم دامن بزنند به آن و بگویند که خوب ، یکوقتی ما گرفتار رژیم سابق بودیم ؛ حالا هم گرفتار عباو عمامه هستیم . البته شما هر چه هم کار خوب بکنید آنهاحرفشان رامی‏زنند ؛ لکن بهانه به دست دادن مساله دیگری است .
( بیانات امام در جمع دادستانها و حکام شرع دادگاههای انقلاب ، صحیفه نور ، ج ۹ ، ص ۲۸۵ )
۵۸/۷/۲۰

نشانه جمهوری اسلامی
می‏دانید که جمهوری ما اسلامی است . و اگر قضاوتش که در راس آن تقریباً واقع است اسلامی نباشد ، ما نمی‏توانیم به جمهوری‏مان ، جمهوری اسلامی بگوییم ، و این باز جمهوری غیر اسلامی می‏شود . جمهوری اسلامی باید همه نهادهایی که دارد اسلامی باشد . و از همه مهمتر قضا و قضاوت است ، که باید روی موازین اسلام باشد . امیدوارم آقایان با کمک همه اقشاری که در این امر اطلاع دارند ، مشغول کار شوند و این کار را بکنند .
( بیانات امام در دیدار با رئیس دیوان عالی کشور و قضات دادگستری ، صحیفه نور ، ج ۱۲ ، ص ۲۷ )
۵۹/۱/۱۰

حافظ حقوق مردم
شاید در اسلام کمتر چیزی مورد توجه بوده است مثل قوّه قضاییه . نکته‏اش هم معلوم است ؛ برای اینکه در دست قوّه قضاییه ، همه چیز ملت است ؛ جان مردم است ، مال مردم است ، نوامیس مردم است ، همه در تحت سیطره قوّه قضاییه است … قوّه قضاییه هم معلوم است که یک نفر از آن اشخاصی که طاغوتی باشند در اینها نیست و همه اهل علمی هستند که با زندگی طلبگی امرار معاش کرده‏اند و در متن جامعه بوده‏اند و از گرفتاریهای جامعه اطلاع دارند و گرفتار بوده‏اند خودشان هم . اینها می‏توانند که به درد مستضعفین برسند .
( بیانات امام در جمع قضات شرع و دادستانهای انقلاب اسلامی کشور ، صحیفه نور ، ج ۱۳ ، ص۴ – ۱۳ )
۵۹/۵/۲۵

اهلیت متصدیان قضا
آیا شورای قضایی این عصر – زمان جمهوری اسلامی – و رئیس دادگاه ، روسای دادگاهها و رئیس ارگانهای قضایی ، همان طور هستند که در رژیم شاهنشاهی بود ؟ ! آیا آقای دکتر بهشتی ( * ) هم و آقای موسوی اردبیلی هم همان قاضیهایی هستند که در آن وقت بودند ؟ ! آیا وضع قضاوت را در آن وقت اطلاع ندارند مردم ؟ قاضیهایی که در آن وقت بودند – البته یک قشرشان که الآن هم در کار هستند اینها خوب بودند – آن تصفیه شده‏ها را مقایسه بکنید با اینهایی که الآن هستند . این آقای موسوی اردبیلی که چند روز پیش از این آنطور نماز جمعه خواند و آنطور برای ملت دلسوزی کرد ، مثل همان روسای دادستانی هستند که سابق بودند ؟ ! و این مردم که آمدند اقتدای به ایشان کردند و به آنها اقتدا نمی‏کردند ، مردم می‏خواستند دنیا را بازی بدهند ، یا خودشان بازی بخورند ؟ ! یک طاغوتی را برداشتند و یک طاغوت دیگر گذاشتند ؟ ! یک قاضی بناحق را برداشتند ، و یک قاضی بناحق جایش گذاشتند ؟ ! یک رئیس دیوان‏عالی را برداشتند ، و یک رئیس دیوان‏عالی طاغوتی دیگری گذاشتند به جایش ؟ ! اینها همانها هستند ؟ ! کارهایشان هم همان است ؟ ! زندگیهایشان هم مثل همانهاست ؟ ! خوب ، باید بررسی بکند ملت ببیند که مساله اینطوری است . این ملت می‏خواهد مردم دنیا را بازی بدهد ، یا می‏خواهد یک قشرش یک قشر دیگر را بازی بدهد ؟ ! اینها باید بررسی بشود تا بفهمیم که همان حرفی است که می‏گویند که یک رژیم طاغوتی را برداشتید ، یک رژیم طاغوتی دیگری هم جایش گذاشتید ؟ این هم راجع به قضات . که من نمی‏خواهم بگویم که قضات سابق چه اشخاصی بودند و از چه صنف مردمی بودند . این را من نمی‏خواهم بگویم که حتی کمونیست هم تویشان بود ! قاضی شرع ، قاضی‏ای که می‏خواهد بر طبق موازین عمل کند ، کمونیست است ! و بدتر از آن هم تویشان بوده . حالا هم اینطور است ؟ ! شورای قضایی ما الآن مثل قضات آن وقت هستند ، و دادگاههای ما و دادگاههای قضایی ما هم همان طور است ؟ ! من باز نمی‏خواهم بگویم که در تمام کشور همه قضاتی که هستند درست هستند . هیچ همچو صحبتی نیست . من صحبتم همین است که اینکه می‏گویند تغییر اسم است و رژیم شاهنشاهی برداشته شده ، و همین رژیمی هم که هست همان رژیم شاهنشاهی است ، من می‏خواهم بگویم که مقایسه این دو تا را بکنیم ، ببینیم که واقعاً مساله اینطوری است و ماادعای دروغی داریم می‏کنیم ، و ملت ما هم همچو خدای نخواسته بی‏شعور و بی‏فرهنگ بوده‏اند که به دست خودشان رژیم شاهنشاهی را ازبین برده‏اند ، و به دست خودشان یک رژیم شاهنشاهی دیگر آورده‏اند ؟ ! مساله اینطور است ؟ این هم یکی از جاها هست . البته نارساییهای قضایی در سرتاسر کشور هست ، لکن حالا مثل سابق است ؟ !
( بیانات امام در دیدار با اقشار مختلف مردم ، صحیفه نور ، ج ۱۴ ، ص ۴ – ۸۳ )
۵۹/۱۱/۲۷
* آیت‏اللَّه سیدمحمد حسینی بهشتی ( ۱۳۶۰ – ۱۳۰۷ ه ’ . ش . ) نایب رئیس مجلس خبرگان قانون اساسی و اولین دبیر کل حزب جمهوری اسلامی ؛ وی در تاریخ ۵۸/۱۲/۴ به سمت ریاست دیوان عالی کشور منصوب شد و در هفتم تیرماه ۱۳۶۰ در حادثه انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی توسط منافقین به شهادت رسید .

مساله مهم اسلام
دستگاههای دادگستری و دادگاههای انقلاب و قضاوت دستگاه بسیار امر مهمی است که سر و کار با جان و آبرو و مال ملت دارد ، و اهمیتی که اسلام به قضاوت داده است به کمتر چیزی داده است . امروز دستگاه دادگستری و دادگاههای انقلاب پاسبان آبرو و حیثیت جمهوری اسلامی و اسلام است و انحراف در قضا مردم را از این دستگاه مایوس و به جمهوری اسلامی و روحانیون بدبین می‏نماید .
( پیام امام به ملت ایران در آستانه سال نو ، صحیفه نور ، ج ۱۴ ، ص ۱۴۳ )
۵۹/۱۲/۲۹

دارا بودن برترین جایگاه
قوه قضاییه از جاهای دیگر اهمیتش بیشتر است ؛ برای اینکه قوه قضاییه سروکار با همه چیز مردم دارد . اینها باید با توجه به خدای تبارک و تعالی و حسن‏نیت و توجه به مسائل اسلامی ( چنانچه دارند ) با اینطور مشی کنند .
( بیانات امام در جمع گروهی از روحانیون استانهای همدان و اصفهان ، صحیفه نور ، ج ۱۷ ، ص۹۸ )
۶۱/۹/۱۱

بزرگی خطای قاضی
قوه قضاییه باید توجه بکند که سر و کارش با جان و مال مردم است ، نوامیس مردم ، سر و کار این با آنهاست و باید افراد صالح در آنجا باشند ، سالم باشند و توجه بکنند که خطای قاضی بزرگ است ، عمدش مصیبت‏بار است ، خطایش هم بزرگ است ، باید خیلی در این معنا توجه کنند .
( بیانات امام در جمع مسئولان لشکری و کشوری ، صحیفه نور ، ج ۱۷ ، ص ۲۲۰ )
۶۲/۱/۱
علاوه بر موارد مذکور برای اطلاع از مواضع حضرت امام رجوع شود به :
۱ – صحفیه نور ، جلد ۱۷ ، صفحه ۱۷۰
۲ – صحفیه نور ، جلد ۱۹ ، صفحه ۱۹۳

بالا
فهرست اصلی
* وظیفه دستگاه قضائی

محو فساد از دستگاه قضایی
قضاوتِ شرعی باید باشد . اینطور قضاوتهایی که محکوم می‏کردند مردم را روی یک همچو روابطی که درست می‏کردند ، یا هر چیزی که بود ، رشوه‏خواری در کار بود ، اینها باید از بین برود . طرز دادگستری را باید شماها بنشینید با هم ، قضات و شماها و همه ، تفکر کنید و طرز دادگستری را طوری کنید که این مراتب نباشد : امروز حکم بکند فردا برود آنجا ، بعد برود آنجا ، بعد از سر برگردد اینجا ، دوباره برود آنجا ! اینها همه تضییع اوقات است و تضییع اموال است . اینها باید اصلاح بشود .
( بیانات امام در جمع وکلای دادگستری ، صحیفه نور ، ج ۱۷ ، ص۵ – ۵۴ )
۵۷/۱۲/۷

اسلامی نمودن دادگستری
از اول هم گفته‏ام – که دادگاهها نباید روی آن مسائل سابق عمل بکنند ، دادگاهها باید به تمام معنا اسلامی [باشند] ، و توجه به اینکه خدای نخواسته یک بیگناهی یکوقتی گرفتار نباشد یا یک کم گناهی زیاد از اندازه به او تحمیل نشود ، این از مسائل مهم است .
( بیانات امام در جمع اعضای هیات قضات اصفهان ، صحیفه نور ، ج ۶ ، ص ۱۵۳ )
۵۸/۲/۲۳

لزوم تحول اساسی
دادگستری تحول می‏خواهد . این را من سابقاً گفته‏ام ؛ لکن – خوب – باید وقتی مستقر شد و مجلس پیدا شد ، این تحولات باید پیدا بشود ؛ که اینطور طول و عرض محاکمات ، به اینقدر طولانی شدن هم موجب این می‏شود که وقت مردم صرف بشود . آدم ده سال توی این سالنهای دادگستری هی راه برود و هی برود و برگردد ، و آخرش معلوم نشود که به حقش می‏رسد یا نه . . . مردم وقتشان شریف است ؛ نباید صرف یک محاکمه‏ای بشود که آن .
یک نفر وکیل دادگستری بود که من می‏شناختم ؛ او را دیده بودم ؛ شیخ رضا اسمش بود ؛ معروف بود آن وقت . نقل می‏کنند که گفته بود این محاکمه‏ای را که الآن ما شروع کردیم ، تا من هستم این محاکمه هست ؛ وقتی من مُردم ، پسرم این کار را انجام می‏دهد ! نمی‏گذاریم به آخر برسد ! وضع دادگستری اینطوری است که می‏تواند یک وکیلی نگذارد به این زودیها مساله ختم بشود . اینها باید تحول پیدا بکند ؛ باید طوری بشود که اگر ما نتوانیم صد درصد اسلامی‏اش بکنیم ، لااقل نزدیکش بکنیم به اسلام .
( بیانات امام در جمع اعضای هیات قضات اصفهان ، صحیفه نور ، ج ۶ ، ص ۳ – ۱۵۲ )
۵۸/۲ /۲۳

قضاوت مقتدرانه و عالمانه
مساله قضا هم که می‏دانید چقدر مساله مهمی است در شرع . سروکار شما با چه چیزهایی هست که همه حیثیت اشخاص در دست شماست . باید البته با کمال احتیاط ، و با کمال قدرت .
هم احتیاط باید در کار باشد ؛ هم قدرت باید در کار باشد . … ما می‏خواهیم اسلام باشد ، ما نباید یک کاری بکنیم که بگویند که دادگاهها در زمان طاغوت هم این کارها را نمی‏کردند ! خوب ، به ما می‏گویند این حرفها را ، ما چه می‏دانیم . باید شما آقایان علاج بکنید مساله را . اگر می‏توانید علاج بکنید ، علاج بکنید . والّا الزامی ندارید که قاضی باشید . اگر می‏توانید روی موازین قضا ، روی موازین اسلام ، عمل بکنید ، باید بکنید . چنانچه نمی‏توانید ، واقعاً می‏بینید که محذور دارد ، نمی‏شود ، عرض می‏کنم که قدرت ندارید بروید جلو بگیرید ، خوب ، ممکن است کنار بروید . در هر صورت ، مساله مساله مهم است . نه از باب اینکه خود قضا مهم [است] ؛ خودش بسیار مهم است ؛ اما قضا یکوقت در یک محیطی است که نداریم اشخاصی که بخواهند صدمه به اصل اسلام بزنند ؛ آنجا باید بگوییم قضا بسیار مهم است ، و قاضی باید چه باشد و اینها . یکوقت وضع وضعی است که صدمه به اسلام می‏خواهند بزنند . این دیگر چند برابر می‏شود اهمیتش . باید همه – چه قضات ، چه دادستانها ، چه پاسبانها ، چه پاسدارها ، و چه کمیته‏ها – همه اینها باید روی موازین شرع عمل بکنند .
( بیانات امام در جمع دادستانها و حکام شرع دادگاههای انقلاب اسلامی ، صحیفه نور ، ج ۹ ، ص ۷ – ۲۸۶ )
۵۸/۷/۲۰

مجازات متخلفین
قضات باید با تمام جدیت جلوی تخلفات را بگیرند ، و اگر خدای ناکرده کسی از دستورات الهی سرپیچی کرد ، بلافاصله به ملت معرفی شده و به مجازات برسد .
( پیام امام به مناسبت حلول سال جدید ، صحیفه نور ، ج ۱۲ ، ص ۲۱ )
۵۹/۱/۱

احیای قضاوت اسلامی
در قضیه‏ای که در قانون اساسی می‏گوید که این دو مقام ، که مقام دادستان کل و رئیس دیوان‏عالی کشور باشد ، باید رهبر با مشورت قضات این کار را انجام دهد ، از دو جهت موضوع دارد : یک جهت اینکه مشورت در وقتی است که شبهه باشد . در اموری که شبهه نیست مشورت هم نیست . هر امری که مورد شبهه باشد بین چند نفری که مثلاً بخواهند دادستان کل باشند ، و این چند نفر مورد اشتباه ، که هر کدام چطورند ، در مورد این اشتباه باید با قضات مشورت کنند ، ولی اینجا موضوع ندارد . از باب اینکه مورد اشتباه من هم نبود . من این دو نفر آقایان ( آیت الله موسوی اردبیلی ، دادستان کل کشور و شهید آیت الله دکتر بهشتی ، رئیس دیوان عالی کشور ) را منصوب کردم به این دو مقام عالی با سوابق طولانی و ادراک اینکه همه جهات در آنها هست . و در خیلی از افرادی که من سراغ دارم همه این جهات یا وجود ندارد و یا اینکه اگر باشد شغلهایی دارند که نمی‏توانند بیایند و مشغول کار شوند . از این آقایان خواستم که این کار را بکنند ، و در مرکزی که در اسلام جزء طراز اول مراکز با اهمیت اداری است حاضر شوند . وضع این اداره را از سابقش بیرون بیاورند و به یک قضاوت اسلامی متحولش کنند .
( بیانات امام در دیدار با رئیس دیوان عالی کشور و دادستان کل کشور ، صحیفه نور ، ج ۱۲ ، ص۲۷ )
۵۹/۱/۱۰

جلب افراد صلاحیتدار
شما آقایان که در راس قضا واقعید توجه کنید که همه با هم همصدا ، همدل و کمک کار هم باشید ، و بگذارید دادگستری که مدنظر شماست تصفیه شود . اشخاصی که مفسد هستند و اشخاصی که قضاوت نمی‏دانند و می‏خواهند برای خودشان دکانی باز کنند ، و یا اهل کار قضاوت نیستند ، این افراد تصفیه شوند و اشخاص صالح را جلب نکنند .
( بیانات امام در دیدار با رئیس دیوان عالی کشور و دادستان کل کشور ، صحیفه نور ، ج ۱۲ ، ص۲۹ )
۵۹/۱/۱۰

پرهیز از اشتباه
دادگاههای سرتاسر کشور توجه داشته باشند که در دادگاه ، خدای تبارک و تعالی را در نظر بگیرند و از اشتباهات و خطاها و انحرافات پرهیز کنند و در اموال و نفوس مردم با احتیاط رفتار کنند ، که اگر – خدای نخواسته – یک بیگناهی به دست اشخاص ، مجرم حساب بشود یا جزایی برای او تعیین بشود ، این در دستگاه الهی بسیار بزرگ است و جواب ندارند بدهند .
( بیانات امام در جمع اعضای جهاد سازندگی ، صحیفه نور ، ج ۱۲ ، ص۱۸۷ )
۵۹/۳/۲۷

پاکسازی دستگاه قضایی
از جمله اصلاحات همین اصلاحات قضاوت است . قضاوت در اسلام نمی‏شود دست اینها باشد ؛ دست این جمعیتی که حالا هست . کدام یکی اینها قاضی اسلامی هستند ؟ کدام اینها ؟ شما تشخیص می‏دهید که اینها قضاوت به آن ترتیبی که اسلام گفته قضاوت ، قضاوت بکنند ؟ حالا ما می‏گذریم از خیر اینکه مجتهد جامع‏الشرایط [باشند] ، ما به اندازه این ، قضات نداریم . به اندازه احتیاج نداریم . اما اشخاصی باشند که توجه داشته باشند به قضاوت اسلامی . بتوانند بفهمند این مقدار ولو از روی تقلید بتوانند بفهمند که قضاوت چه است . وضع قضاوت اسلامی چیست . اگر ما بخواهیم مسامحه کنیم در قضاوتش ، در پاکسازی آنجا مسامحه بکنیم ، تا آخر ما گرفتار هستیم . قضاوتمان گرفتار است .
( بیانات امام در جمع اعضای شورای عالی قضائی ، صحیفه نور ، ج ۱۲ ، ص۶ – ۲۵۵ )
۵۹/۴/۲۹

پذیرش مسئولیت ، تکلیف الهی
آن وقتی که زمان طاغوت بود ، بگویند که ما در خدمت طاغوت واقع نمی‏شویم ، حالا هم که زمان اللَّه است ، بگویند که ما در خدمت واقع نمی‏شویم ، این کج‏فهمی است . اگر قاضی – مثلاً – در قوّه قضاییه کمبود بود و به هر کس اظهار کردند ، وقتی به مقدار کفایت نباشد ، واجب است بر اینکه تصدّی بکند و قضاوت بکند ؛ نباید بگویند که حالا که قضاوت است ، ما در خدمت دولت واقع نمی‏شویم . خدمت دولت ، یک خدمت خداست . الآن دولت ، دولت الهی است و خدمت به اللَّه است ، نه خدمت به طاغوت است . بنابراین ، نباید بعضی از آقایان تحاشی کنند از اینکه ما در استخدام دولت واقع نمی‏شویم . این استخدام اسلام است ، دولت خودش اسلامی است . نه این است که خودش مستقل است ، آن هم خدمتگزار اسلام است . همه خدمتگزار اسلام هستیم .
( بیانات امام در جمع قضات شرع و دادستانها ، صحیفه نور ، ج ۱۳ ، ص ۱۵ )
۵۹/۵/۲۵

حاکم کردن نظم و قانون
البته باید همه امور بر نظام و نظم باشد . وقتی که پایه امور بر نظم بنا شده باشد – و حفظ نظم از واجبات الهی است – باید در قوّه قضایی هم این نظم محفوظ باشد ؛ یعنی ، اینطور نباشد که قاضی یک روز بخواهد بیاید ، یک روز هم دلش بخواهد نیاید . این یک ؛ یا باید در استخدام ، استخدام اللَّه برآید و وظیفه شرعی – الهی خودش بداند که باید روی موازینی که هست ، ساعاتی که تعیین شده است برای کار ، کار بکند و اگر نخواهد هم این کلمه استخدام را قبول بکند ، یا اصلش تصدّی نکند ، یا ملزم بداند خودش را به الزام شرعی که اگر آمد نظام را حفظ کند . اگر بخواهد وارد بشود و بی‏نظم باشد – من یک هفته دلم نمی‏خواهد بیایم ، الزامی که من ندارم . نمی‏خواهم – یک همچو آدمی ؛ اصلاً از اول وارد نشود . اگر می‏تواند که روی موازینی که تعیین می‏شود و شورای قضایی تعیین می‏کند ، عمل بکند ؛ ملتزم به این باشد که این عمل تا آخر روی موازین باشد ، و هر روز هم خودش را عاجز از این داشت ، خوب برود پیش شورا و استعفا بدهد . اما متصدی باشد و بی‏نظم متصدی باشد ، این صحیح نیست . . . کسی که یک امری را تصدّی کرد ، باید نظامش را حفظ بکند .
آقایان هم ، که از همه قشرها از حیث کار اهمیتشان بیشتر است ، باید این نظام را حفظ بکنند و همین طوری که در سایر جاها یک نظامی هست ، و بدون نظم یک امری تحقق پیدا نمی‏کند – یعنی ، فاسد می‏شود – باید نظام را حفظ بکنند و هر چیزی را که تقبّل کردند ، با نظم و با ترتیب ، آن را اجرا بکنند و عمل بکنند .
( بیانات امام در جمع قضات شرع و دادستانها ، صحیفه نور ، ج ۱۳ ، ص ۶ – ۱۵ )
۵۹/۵/۲۵

هوشیاری در محضر خدا
الآن همه این روسا ، رئیس جمهور ، نخست وزیر ، رئیس مجلس ، روسای دادگاهها ، روسای همه استانها ، حکومتها . . . همه اینها در معرض امتحانند . و این امتحان از امتحان در نقص اولاد و انفس بالاتر است . . . خودشان توجه کنند به اینکه قبل از رسیدن به این مقام و بعد از رسیدن به این مقام ، چقدر در حالشان تفاوت حاصل شده است . . . به دادگاههایی که در سابق بودند ، قبل از رسیدن خودشان به این مقامات به آنها اشکال داشتند و آنها را تقبیح می‏کردند . الآن که خودشان رسیدند آیا همان نقشه را عمل می‏کنند که آیندگان ، آنها را تقبیح کنند ؟ یا خیر …
بیدار بشویم ما ! دولتمردان بیدار بشوند … دادگاهها بیدار بشوند ! ما دعوی شیعه‏گری را می‏کنیم . ادعا هست که ما شیعه و تابع هستیم . در مقام امتحان ، باز شیعه هستیم ؟ تَبَع هستیم آنطوری که او هست ؟ به اندازه‏ای که وسعت وجودی ما هست تبعیت می‏کنیم ؟ با دوستانمان ، با رفقایمان ، با همکیشانمان ، با بشر آنطور رفتار می‏کنیم ؟ آن شخصی بود که وقتی یک خلخال را از پای یک ذِمّیه یا یهودی یا نصارا بوده است بیرون آورده بودند اشرار – قریب به این معنا – فرموده است که اگر انسان بمیرد برای این ننگی که واقع شده و این چیزی که واقع شده است ، خیلی بعید نیست . ما هم مدّعی هستیم که شیعه هستیم . روسا و دولتمردان بیدار بشوند ! مخاصمه را ترک کنند ! این منظره‏ها را ببینند . این جوانهایی که خون خودشان را در راه اسلام داده‏اند ببینند . این جوانهایی که شما را به این مقام رسانده‏اند ببینند ، و دست از مخاصمات بردارند . . . همه ما در محضر خدا هستیم .
( بیانات امام در جمع خانوادههای شهدای ذزفول ، صحیفه نور ، ج ۱۳ ، ص ۲۳۶ )
۵۹/۱۰/۷

تربیت نسل جوان
از فرهنگیان و متصدیان تعلیم و تربیت و قضات و متصدیان دادگستری و دادگاههای انقلاب می‏خواهم که به ماموریت بزرگی که به آنان سپرده شده و مسئولیت عظیمی که به عهده گرفته‏اند توجه نمایند که با انحراف آنها فرهنگ کشور به انحراف کشیده می‏شود و نوباوگان و جوانان که امید ملت و اسلام هستند ، اماناتی بس بزرگ و شریفند که خیانت در آن خیانت به اسلام و کشور است ، و این نوباوگان و جوانانند که در آتیه ، سرنوشت کشور به دست آنان است و باید تربیت صحیح اسلامی در جمیع مدارس به طور جدی اجرا شود تا کشور از آسیب مصون گردد .
( پیام امام به ملت ایران در آستانه سال نو ، صحیفه نور ، ج ۱۴ ، ص ۱۴۳ )
۵۹/۱۲/۲۹

مقابله با متعدیان
بر دستگاههای قضایی است که از متعدیان به جان و شرف و مال بندگان خدا دفاع کنند و آنان را به سزای خود بنشانند .
( پیام امام به ملت ایران در آستانه سال نو ، صحیفه نور ، ج ۱۴ ، ص ۱۴۵ )
۵۹/۱۲/۲۹

حفظ حیثیت اسلام و جمهوری اسلامی
[قضات] باید توجه کنند که – خدای نخواسته – جانی به واسطه فتوای آنها و یا قضاوت آنها بدون مجوز شرعی از بین نرود ، مالی از بین نرود ، حیثیتی ، آبرویی از بین نرود که بسیار اهمیت دارد این مطلب و امروز اهمیتش بیشتر از سابق است . سابق قضیه این نبود که اگر قاضی تخلف می‏کرد ، اصل اسلام را مشوّه کند . امروز قلمهایی هست که چنانچه یک قاضی یا چند قاضی ولو اشتباهاً یک کاری انجام بدهد ، یا – خدای نخواسته – عمداً انجام بدهد ، این را پای روحانیت حساب می‏کنند و پای جمهوری اسلامی حساب می‏کنند و بالاخره پای اسلام حساب می‏کنند و لهذا ، قاضی امروز مسئول حیثیت اسلام است ؛ مسئول حیثیت جمهوری اسلام است و مثل قضاتِ در طول تاریخ نیست که فقط مسئول باشد نسبت به آن قضاوتی که در مورد شخصی می‏کرد . امروز قضاوت علاوه بر آن بعدی که همیشه داشته است ، یک بعد خاصی دارد و آن بعد خاص آن چیزی است که بر می‏خورد به حیثیت اسلام . اگر چند قاضی در چند محل اشتباه بکنند ، یا بعضی از آنها مثلاً – خدای نخواسته – عمداً یک کاری را انجام بدهند ، این اسباب این می‏شود که قلمهایی که می‏خواهند این جمهوری اسلامی را از بین ببرند یکی را چند و چند را صدها جلوه می‏دهند و با قلمهای خودشان به اصل جمهوری اسلامی و به اسلام حمله می‏کنند . بنابراین ، اگر سابق شغل قضا یک شغل در عین حال بسیار مهم و پرمسئولیتی بود ، امروز مسئولیت او بسیار زیادتر است ؛ باید بگوییم صدچندان است . این یک [مطلبی] است که به متصدیان قضا ، چه در حال و چه بعدها که تصدی می‏کنند .
( بیانات امام در جمع علما و روحانیون ، صحیفه نور ، ج ۱۴ ، ص ۲۱۶ )
۶۰/۲/۲۱

قضاوت بر حق
روحانیینی که در قوه قضاییه و مشغول قضاوت هستند یا مشغول یک کار دیگری هستند ، اینها وظیفه‏شان زیادتر از دیگران است . اگر – خدای نخواسته – یک قضاوتی برخلاف حق واقع بشود – ولو اشتباهاً – این منعکس می‏شود که اینها دارند خرابکاری می‏کنند .
( بیانات امام در جمع روحانیون تهران ، صحیفه نور ، ج ۱۵ ، ص ۵۵ )
۶۰/۴/۱۰

قوانین نامشروع
دادگستری سابق باید متحول بشود به یک دادگستری اسلامی . مجرد اینکه قانون سابق بوده ما باید به آن عمل بکنیم ، به حسب قانون سابق هم نباید به آن عمل کرد ؛ برای اینکه قانون اساسی سابق اساس است . قانون اساسی سابق ، متممش می‏گوید که هر قانونی بر خلاف شرع است ، قانون نیست اصلاً . بنابراین ، اینکه می‏گویید : قانون اینطور می‏گوید ، غلط می‏کند ، قانون نیست این . این یک قراردادی بوده است که زمان طاغوت ، طاغوتی بوده ، بناء علیه ، آقایان نباید اعتنا کنند به این امور و باید بخشنامه بکنند . شورای نگهبان ، شورای قضایی بخشنامه بکنند و همه جا بگویند به اینکه این قوانین سابق که مخالف شرع بوده نباید عمل بشود و اگر کسی عمل بکند ، مجرم است و باید محاکمه بشود ، به جزای خودش برسد .
( بیانات امام در جمع کاروانهای حج ، صحیفه نور ، ج ۱۶ ، ص ۲۵۴ )
۶۱/۵/۳۱

توجه به وظیفه و ارزشها
من امیدوارم که همه قضات محترمی که در سرتاسر کشور داریم و دادستانهایی که داریم و کسانی که در امور دادگستری خدمت می‏کنند ، همه موفق باشند که برای خاطر خدا و برای خاطر اسلام و برای خاطر این مستمندانی که در طول تاریخ در تحت فشار یا سلاطین بوده‏اند یا خانها و سرمایه‏دارها و امثال اینها ، که آقایان می‏دانند و بهتر هم می‏دانند خیلیهایشان اینها را ، ان شاء اللَّه نجات داده بشوند ، و کشور ما ان شاء اللَّه یک کشوری بشود که هرچه بیشتر به افق اسلام نزدیکتر . البته آرزوی ما این است که یک کشور اسلامی بشود ؛ و همه مسائلش مسائل اسلامی باشد . و این بسته به این است که هر کس در هر جایی که خدمت می‏کند ، این مساله در نظرش باشد که من دارم برای خدا و برای اسلام خدمت می‏کنم ، نمی‏خواهم برای مقام ، مقام چیزی نیست ، مقام چیزی است که هرچه هم زیاد باشد ، خوب دیگر مقام سلطنت را شما دیدید که مساله چه بود و آن پدر چه شد و آن پسر چه شد ، و آنطور وضع پیدا کردند ، آنطور عاقبت چه شد . و آن طرف هم که معلوم نیست چه خواهد شد . یعنی ، برای ما معلوم نیست که آنجا با آنها چه خواهند کرد . ما به آن طرفش کاری نداریم . در هر صورت مقام مساله‏ای نیست که انسان ارزش انسانی‏اش را صرف آن بکند . شماها ارزش انسانی دارید . ارزش انسانی بالاترین چیزهاست برای شما ؛ و باید این ارزش انسانی را هرچه بیشتر تقویت کنید . خدمت به مردم به کناره‏گیری درست نمی‏شود . انسان ارزشش در این است که در جامعه چه می‏تواند بکند ، و چه خدمتی به این بندگان خدا می‏خواهد بکند .
شما ملاحظه می‏کنید که پیغمبر اکرم از همه بیشتر رنج کشید برای تربیت مردم ؛ برای اینکه این مظلومین را از دست آن ظالمها نجات بدهد . … خداوند همه شما را توفیق بدهد ، موید و منصور باشید ، و من دعاگوی همه شماها هستم .
( بیانات امام در دیدار با قضات شورای عالی قضائی کشور ، صحیفه نور ، ج ۱۷ ، ص ۱۵۰ )
۶۱/۱۰/۱۹

اسلامی بودن مشی دادگاهها
دادگاهها مشیشان را مشی اسلامی قرار بدهند . می‏دهند اما خیلی توجه کنند . اگر یک جا دیدند که یکی اشتباه کرده ، اشتباه را به او بگویند . اگر دیدند تعمد کرده ، اطلاع بدهند تا با او رفتار اسلامی بشود .
( بیانات امام در جمع نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، صحیفه نور ، ج ۱۷ ، ص ۱۶۵ )
۶۱/۱۱/۴

پیشبرد احکام اسلام
اینجانب در آغاز سال جدید و سالروز رسمیت جمهوری اسلامی انتظار دارم که تمام نهادهای این جمهوری از مجلس و ارگانهای دولتی و جهاد سازندگی و شورای نگهبان و شورای‏عالی قضایی و قضات محترم سراسر کشور و دادستانیهای سطح کشور و . . . – ایّدهم اللَّه تعالی – همه و همه کوشش کنند در پیاده کردن احکام اسلام ؛ در افزایش تعهد به ابعاد مختلف این مکتب انسان‏ساز ؛ در مجاهده در راه حق و ساختن خویش ؛ در اصلاح درون و برون که خود با اصلاح آنان کشور رو به صلاح می‏رود .
( پیام امام به مناسبت آغاز پنجمین سال جمهوری اسلامی ، صحیفه نور ، ج ۱۷ ، ص ۲۲۶ )
۶۲/۱/۱۲

اجرای عدالت اسلامی
قوه قضاییه و هیات پیگیری ( فرمان هشت ماده ای حضرت امام ) و دیگر هیاتهای مربوط و منشعب از آنها در این سال جدید بر کوشش خود در اسلامی نمودن همه نهادها بیفزایند ، و با قدرت تمام به کج‏رفتاران و منحرفان مهلت ندهند که با اعمال غیرانسانی – اسلامی خود عمداً یا از روی نادانی و بی‏بند و باری چهره مقدس جمهوری اسلامی را بر خلاف آنچه هست نمایش دهند . باید عدالت اسلامی در حق آنان بدون غمض عین اجرا شود . و لازم به تذکر است که در حق مجرمان و منحرفان از خدا بیخبر هم نباید از معیارهای اسلامی و حدود و تعزیرات مقرره تجاوز گردد که آن خود نیز از نظر عدالت اسلامی جرمی است که موجب کیفر است . از خداوند متعال توفیق و تایید آنان را می‏خواهم که طوری با قاطعیت و سرعت عمل نمایند که جمهوری اسلامی بتواند ادعا کند که در کشور ما عدالت اسلامی را به طور کامل اجرا نموده است .
( پیام امام به مناسبت آغاز پنجمین سال جمهوری اسلامی ، صحیفه نور ، ج ۱۷ ، ص ۲۲۷ )
۶۲/۱/۱۲

واگذاری مسئولیت به قوه قضاییه
پاسخ امام خمینی به نامه اعضای ستاد پیگیری فرمان هشت ماده‏ای ( * ) در مورد کسب اجازه از محضر امام برای واگذاری کار ستاد به قوه قضاییه
بسمه تعالی
بحمداللَّه تعالی با جدیت و زحمات طاقتفرسای هیات پیگیری ، به طور چشمگیری از هرج‏ومرجها که لازمه هر انقلابی است جلوگیری شده و کسی به خود اجازه نمی‏دهد که به منازل یا مغازه‏ها تجاوز نماید و بدون مجوز شرعی و قانونی کاری به طور عمد تقریباً انجام نمی‏گیرد و دادگاهها و دادسراها بدون مجوز شرعی عملی انجام نمی‏دهند و گزینشها به روال اسلامی عمل می‏کنند و بالاخره اصول امور با زحمت ستاد اصلاح شده است و اینجانب از این هیات و زحمات آنان تشکر می‏کنم و چون مسائل به قوه قضاییه مربوط است و جناب آقای نخست‏وزیر و بعضی از وزرای دیگر به کارهای مهم دیگر باید اشتغال داشته باشند ، با قدردانی از آنان با پیشنهاد مذکور موافقت می‏شود . ان‏شاءاللَّه‏تعالی موفق و موید باشند .
( پاسخ امام به نامه اعضای ستاد پیگیری فرمان هشت ماده ای ، صحیفه نور ، ج ۱۷ ، ص ۲۷۰ )
۶۲/۳/۱۰
* حضرت امام ( س ) در تاریخ ۲۴/۹/۶۱ پیام بسیار مهمی در خصوص رسیدگی به مشکلات دستگاه قضایی در هشت ماده صادر فرمودند و نخست وزیر و رئیس دیوان‏عالی کشور را مامور تشکیل هیاتی برای رسیدگی به این امور کردند . این حکم در ص ۱۱۵ – ۱۱۹ همین کتاب ( قسمت احکام ) درج شده است .

رعایت الگوی علوی
اگر قوّه قضاییه هم تبعیت نکند از آن قضاء امیرالمومنین که اَقْضاکُمْ عَلِی ( بهترین قضاوت کننده در بین شما علی است . بحار الانوار ج ۴۶ ص ۳۰۹ ) و اگر تبعیت نکند از قضاوت اسلام ، متشبث به همان قضاوت اسلامی‏نباشد ، آن هم هر چه بگوید ما متمسک هستیم ، بر خلاف واقع است . تمسک وقتی است که قوّه قضاییه هم کارهایی که می‏کنند از روی الگوی علوی باشد که همان الگوی اسلامی‏است .
( بیانات امام در جمع مسئولین کشور ، صحیفه نور ، ج ۱۸ ، ص ۱۲۷ )
۶۲/۷/۴

عمل مطابق شرع
دادگستری و قوه قضاییه بحمداللَّه کار زیاد کردند . و موجب سرافرازی یک ملت است که در مدت بسیار کم با همه مشکلات و با اینکه مهیا نبودند علمای ما برای قضاوت و امر قضاوت ارتباط با آنها نداشته است ، مع‏ذلک موفق شده‏اند و تاکنون خدمت‏های فراوان کرده‏اند . . . اگر این قوه قضاییه درست بشود ، بسیاری از مشکلات کشور درست می‏شود . مردم سروکار دارند . با این قوه ، با دادگستری سروکار دارند . و به شما آقایان قضات هم عرض می‏کنم که خدا را در نظر داشته باشید در باب قضا . قوّه قضاییه سروکارش با جان مردم است ، با مال مردم است ، با نوامیس مردم است ، و باید همیشه خدا را ناظر و حاضر ببینید که خدای نخواسته نبادا یک اشتباهی در کار بشود ، یک وقت خطایی بشود . خطای شماها بزرگ است و ممکن است یک خطا موجب قتل یک کسی بشود ، یک خطا موجب به باد رفتن آبروی کسی بشود . اینها را باید بسیار نظر بکنید و بسیار دقت بکنید که این شغل در عین حالی که واجب است و لازم است – همه ما – در صورتی که به مقدار کفایت نباشد همه شرکت بکنند و بسیار شریف است ، در عین حال ، خوب ، مسئولیتش هم بسیار زیاد است . و باید ان‏شاءاللَّه همه آقایان جدیت بکنند که این قوّه قضاییه به آنطوری که شارع مقدس می‏خواهد ، به آنطور عمل بشود .
( بیانات امام در جمع اعضای شورای عالی قضائی ، صحیفه نور ، ج ۱۸ ، ص ۱۶۶ )
۶۲/۸/۲۹

برگشتن از خطا
دستگاه قضایی و قضات محترم توجه داشته باشند که در حساسترین مکانِ نظام خدمت می‏کنند . خیلی سعی کنند تا حتی اشتباهی انجام ندهند . و در صورتی که متوجه اشتباه شدند ، به هیچ وجه از برگشت از حکمشان خجالت نکشند ؛ که خجالت در پیشگاه خداوند متعال بسیار سنگین‏تر از خجالت از مردم است .
( پیام امام به مناسبت پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب ، صحیفه نور ، ج ۱۸ ، ص ۲۳۵ )
۶۲/۱۱/۲۲

بی‏اعتنایی به تبلیغات سوء
آقایان شورای قضایی و قضات محترم در سراسر کشور باید احراز کرده باشند که در هر صورت از تبلیغات باطل و تهمتها و افتراها در امان نیستند . بنابراین ، اعتنا به این امور و خدای نخواسته خروج از اعتدال و عدالت الهی و صراط مستقیم انحراف است و اجتناب از آن ، وظیفه الهی است .
( پیام امام به مناسبت سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ، صحیفه نور ، ج ۱۹ ، ص ۱۰۷ )
۶۳/۱۱/۲۲

قوه قضاییه ، ناجی کشور
قوه قضاییه مشکلاتش بیشتر از سایر ارگانهاست ، چرا که قوه قضاییه دخالت در اموری می‏کند که اختلافی است و اختلاف بین مردم هم تمام‏شدنی نیست . ناچار ، همیشه یکی از دونفری که با یکدیگر اختلاف دارند ناراضی می‏رود . به همین جهت ، کار بسیار مشکلی است و از طرفی هم ، بسیار حساس و مورد توجه اسلام است . قوه قضاییه اگر از روی موازین اسلامی – انسانی رفتار کند ، کشور را می‏تواند نجات دهد .
( بیانات امام در دیدار با مسئولین قوه قضائیه ، صحیفه نور ، ج ۱۹ ، ص ۱۸۴ )
۶۴/۴/۱۸

عمل به وظیفه
هرچه هست از اسلام است و از برکات وجود مبارک حضرت بقیه‌اللَّه . ما ، همه ما چیزی نیستیم . امیدوارم که خداوند شما را توفیق بدهد و من دعا می‏کنم به شما . و می‏دانم که مشکل قضا یک مشکل بسیار دست بالایی است و به این زودیها هم قابل حل نیست ، ولی با همت آقایان و با وقت صرف کردن آقایان ان‏شاءاللَّه که مشکلات قضا هم رفع می‏شود . و اگر فرض کنیم که نتوانستیم حل کنیم یا ما کارهایی را نتوانستیم انجام بدهیم ، ما به وظیفه‏مان عمل می‏کنیم . و خدای تبارک و تعالی از ما بیشتر از آنچه قدرت داریم نمی‏خواهد . ما ان‏شاءاللَّه که قدرت خودمان را صرف می‏کنیم و شما آقایان هم وقت خودتان را صرف می‏کنید . و قضا چون یک مساله بسیار بسیار مشکل و مهمی است ، باید در ناملایمات تامل کنید و تحمل کنید و از خدای تبارک و تعالی بخواهید که شما را قدرت بدهد در اینکه حل کنید قضایا را .
( بیانات امام در دیدار با رئیس شورای عالی قضائی ، صحیفه نور ، ج ۲۰ ، ص ۹۹ )
۶۶/۴/۸

تامین امنیت جامعه
قوه قضاییه که مسئولیت اجرای حدود و احکام الهی و در حقیقت بار سنگین تامین امنیت جان و نوامیس و اموال و شخصیت یک جامعه انقلابی را به عهده دارد . . . باید جلوی تخریب و جنایات منافقین و ضدانقلاب واشاعه فحشا و منکرات و دزدیها و قتلها و موادمخدر را بگیرند .
( پیام امام به زائرین بیت الله الحرام ، صحیفه نور ، ج ۲۰ ، ص ۱۲۵ )
۶۶/۵/۶

حاکم نمودن قضای اسلامی
از مهمات امور مساله قضاوت است که سر و کار آن با جان و مال و ناموس مردم است . وصیت اینجانب به رهبر و شورای رهبری آن است که در تعیین عالیترین مقام قضایی که در عهده دارند ، کوشش کنند که اشخاص متعهد سابقه‏دار و صاحبنظر در امور شرعی و اسلامی و در سیاست را نصب نمایند . و از شورای‏عالی قضایی می‏خواهم امر قضاوت را که در رژیم سابق به وضع اسفناک و غم‏انگیزی درآمده بود با جدیت سر و سامان دهند ؛ و دست کسانی که با جان و مال مردم بازی می‏کنند و آنچه نزد آنان مطرح نیست عدالت اسلامی است از این کرسی پراهمیت کوتاه کنند ، و با پشتکار و جدیت بتدریج دادگستری را متحول نمایند ؛ و قضات دارای شرایطی که ، ان‏شاءاللَّه با جدیت حوزه‏های علمیه مخصوصاً حوزه مبارکه علمیه قم تربیت و تعلیم می‏شوند و معرفی می‏گردند ، به جای قضاتی که شرایط مقرره اسلامی را ندارند نصب گردند ، که ان‏شاءاللَّه تعالی بزودی قضاوت اسلامی در سراسر کشور جریان پیدا کند .
( وصیتنامه سیاسی – الهی امام ، صحیفه نور ، ج ۲۱ ، ص ۱۸۸ )
۶۸/۳/۱۵

وظیفه علما و حقوقدانان ( وکلای دادگستری )
من که طلبه هستم اینجا ، شما که از وکلای دادگستری و از علما هستید و قضات دادگستری که همین طور هستند ، سایرین – همه – همه باید دست به هم بدهیم و این کشوری که دست ما دادند و همه چیزش فرو ریخته است ، این را هرکس در حیطه خودش آباد کند .
البته وکلای دادگستری ، حقوقدانها ، باید بنشینند راجع به طرز دادگستری[برنامه‏ریزی کنند] . . . در هر صورت ، شماها الآن موظفید ، ملی ، اسلامی ، که بنشینید این دادگستری ، دادگستری نیست ! اصل این قضیه فرم غربی است منتها خوب عمل نمی‏توانند بکنند . ما عیب کارمان این است که از مسائل غربی وقتی می‏آوریم اینجا ، در اینجا یک نیمه غربی درست می‏شود و ناقص ، و بعد هم برای مملکت ما مناسب نیست شما بنشینید ، حقوقدانها ، مطلعین ، بنشینند با هم طرز دادگستری را درست کنند . دادگستری ما نمی‏تواند دادگستری سابق باشد . دادگستری ما باید روی موازین شرع باشد ، قضاوت روی موازین شرع باید باشد . آنطور نمی‏شود . . . طرز دادگستری را باید شماها بنشینید با هم ، قضات و شماها و همه ، تفکر کنید و طرز دادگستری را طوری کنید که این مراتب نباشد : امروز حکم بکند فردا برود آنجا ، بعد برود آنجا ، بعد از سر برگردد اینجا ، دوباره برود آنجا ! اینها همه تضییع اوقات است و تضییع اموال است . اینها باید اصلاح بشود . البته کار مشکل است و نمی‏شود یک روز و دو روز بشود ؛ لکن نباید مایوس شد .
( اسناد منتشر نشده )
* علاوه بر موارد مذکور برای اطلاع از مواضع حضرت امام رجوع شود به :
۱ – صحیفه نور ، ج ۷ ، ص ۹۲ .
۲ – صحیفه نور ، ج ۱۵ ، ص ۲۳۲ .
۳ – صحیفه نور ، ج ۱۹ ، ص ۱۰۷ .